همه گیری های عظیم تاریخ چگونه خاتمه یافتند؟ - تور اروپا ارزان

به گزارش خبرنگاران به نقل از ایسنا، در طول تاریخ، همه گیری های مختلفی گریبان بشر را فشرده و میلیون ها میلیون انسان را به کام مرگ کشانده است؛ بیماری های همه گیری که گاهی تا مرز تغییر فرایند تاریخ و تمدن بشر نیز پیش رفته اند.

همه گیری به معنای بروز بیش ازحد یک بیماری یا عارضه در جمعیتی تعیین است. شیوع یک بیماری زمانی اتفاق می افتد که یک نوع بیماری مسری تعداد قابل توجهی از جمعیت یک شهر یا منطقه را مبتلا می نماید و در صورتی که جمعیت مبتلا به این بیماری از منطقه وسیع تری باشد، شیوع این بیماری عالم گیر خواهد شد.

چند ماه پیش، هیچ کس نمی دانست که SARS-CoV-2 وجود دارد، اما اکنون این ویروس تقریباً در همه دنیا شیوع یافته است. کروناویروس جدید که خیلی زود آن را به نام کووید 19 شناختیم، تا به امروز بیش از 10 میلیون نفر از مردم دنیا را به خود آلوده نموده و بیش از 500 هزار نفر از آنها جان خود را از دست داده اند.

کووید 19 در اواخر دسامبر 2019 در یکی شهرهای چین پیدا شد و در مدت کوتاهی به همه جای دنیا سرایت

کرد و تبدیل به یک همه گیری مرگبار شد. اکنون 6 ماهی از حضور این ویروس در اجتماعات بشر می گذرد، اما همچنان قربانی می گیرد. در روزهای آغازین شیوع این ویروس، مدارس، دانشگاه ها مراکز تجاری و اداری و فضاهای عمومی خالی شدند و در عوض بیمارستان ها مملو از بیمار شد. کووید 19، بسیاری را خانه نشین کرد، افراد را از دوستان و خانواده هایشان جدا ساخت و اقتصاد و جامعه مدرن را در مقیاس وسیع با اختلال روبه رو کرد.

در نگاهی به تاریخ پاندمی ها در دوران مختلف در می یابیم که بروز بیماری های همه گیر از ابتدای حیات اجتماعی بشر، وجود داشته و همیشه تهدیدنماینده زندگی انسان و تمدن انسانی بوده است. بیماری همه گیر بخشی از تاریخ بشر است و تا به امروز بارها انسان از این ناحیه ضربه خورده است.

نخستین همه گیری که منجر به فروپاشی یک دهکده شد

قدیمی ترین پاندمی تاریخ مربوط به حدود 5 هزار سال قبل از میلاد مسیح است که موجب فروپاشی دهکده ای در چین شد. این مکان باستان شناسی اکنون به نام Hamin Mangha نامیده می گردد و یکی از بهترین مکان های ماقبل تاریخ در شمال شرقی چین است. آنالیز های باستان شناسی و انسان شناسی نشان می دهد که این بیماری همه گیر به اندازه ای سریع رخ داد که زمانی برای دفن اجساد وجود نداشت و بعد از گذشت سالیان متمادی هیچ تمدن دیگری در این منطقه ایجاد نشد.

در حدود 430 سال پیش از میلاد مسیح، مدتی بعد از جنگ بین آتن و اسپارت، همه گیری مرگباری مردم آتن را نابود کرد، بیماری کشنده که پنج سال به طول انجامید و برخی تخمین ها آمار کشته شدگان را بالغ بر صدهزار نفر عنوان می نماید. این بیماری به گونه ای بود که مبتلایانش را با حملات ناگهانی سر، قرمزی و التهاب در چشم ها و قسمت های درونی مانند گلو یا زبان و در نهایت خونریزی روبرو می ساخت.

در سال 271-250 بعد از میلاد نیز همه گیری دیگری دنیا را در برگرفت. اپیدمی که به عنوان انتها دنیا توصیف شد و تخمین زده می گردد که طاعون Cyprian روزانه 5 هزار نفر را در روم کشته است. در سال 2014، باستان شناسان در لوکزور آنچه را که به نظر می رسد محل دفن جمعی قربانیان طاعون است، کشف کردند. اجساد با یک لایه ضخیم از آهک پوشیده شده بود. کارشناسان مطمئن نیستند که چه بیماری باعث این همه گیری شده است.

همه گیری ژوستین و مرگ امپراطوری بیزانس

در سال 542-541 بعد از میلاد بیماری با نام طاعون ژوستینین (Justinian) قتل و عام بالایی ایجاد کرد و حتی به فروپاشی یک امپراطوری منجر شد. طاعونی که بعد از آن به طور دوره ای دوباره تکرار شد. برخی تخمین ها حاکی از آن است که تا 10 درصد از جمعیت دنیا در اثر این همه گیری فوت کردند.

این طاعون به نام امپراتور بیزانس ژوستینین نامگذاری شده است. در زمان این شخص و تحت سلطنت او، امپراتوری بیزانس بیشترین وسعت سرزمینی خود را تجربه کرد. جوستینین نیز به طاعون مبتلا شد، اما زنده ماند. با این حال، امپراتوری او به تدریج قلمرو خود را در زمان پس از حمله طاعون از دست داد.

مرگ سیاه در سال های 1353-1346 نیز بیماری دیگری است که از آسیا به اروپا سفر کرد و در پی آن ویرانی هایی برجای گذاشت. برخی تخمین ها حاکی از آن است که بیش از نیمی از جمعیت اروپا در اثر این بیماری از بین رفتند. این بیماری توسط یک باکتری ایجاد شده که احتمالاً امروز منقرض شده است، اما توسط کک روی جوندگان آلوده پخش شد.

اپیدمی Cocoliztli در سال های 1548-1545، عفونتی ایجاد کرد که نوعی تب خونریزی ویروسی بود و منجر به کشته شدن 15 میلیون نفر در مکزیک و آمریکای مرکزی شد.

طاعون های آمریکایی در قرن شانزدهم از دیگر همه گیری های تاریخ بشر است که خوشه ای از بیماری های اوراسیا هستند که توسط کاشفان اروپایی منتقل شدند. برخی تخمین ها حاکی از آن است که 90 درصد از جمعیت بومی نیمکره غربی در اثر این همه گیری کشته شده اند.

طاعون عظیم لندن در 1666-1665، آخرین شیوع مرگ سیاه در انگلیس است که باعث خروج گسترده از لندن به رهبری پادشاه چارلز دوم شد. طاعون در آوریل 1665 آغاز شد و به سرعت در ماه های گرم تابستان گسترش یافت. جوندگان آلوده به طاعون یکی از دلایل اصلی انتقال آن بودند. با انتها یافتن طاعون، در حدود صدهزار نفر(حدود 15 درصد) جمعیت لندن، جان خود را از دست دادند.

در سال های 1723-1720، طاعون عظیم مارسی شیوع پیدا کرد. سوابق تاریخی می گویند که این طاعون از زمانی آغاز شد که کشتی به نام گراند سن آنتوان در مارسی فرانسه لنگر انداخت و محموله ای از کالا را از شرق مدیترانه حمل می کرد. اگرچه کشتی قرنطینه شده بود، طاعون وارد شهر شد و احتمالاً به وسیله کک های جوندگان آلوده به طاعون منتقل شد. حدود 30 درصد از جمعیت مارسی در اثر این بیماری از بین رفتند.

طاعون روسی 1772-1770، همه گیری بدی بود. در این دوران، در مسکو شرایط نابسامان طاعون، وحشت شهفرایندان قرنطینه شده را با خشونت روبرو کرد. شورش ها در سطح شهر گسترش یافت و با قتل اسقف اعظم امبروسیوس اوج گرفت. ملکه روسیه، کاترین دوم (کاترین عظیم) از مهار طاعون ناامید شده بود، به طوریکه حکم عجولانه ای صادر کرد که دستور داد همه کارخانه ها از مسکو نقل مکان نمایند. با انتها یافتن طاعون، احتمالاً صدهزار نفر جان باختند. حتی پس از انتها طاعون، کاترین برای بازگرداندن نظم کوشش کرد.

هنگامی که تب زرد فیلادلفیا در سال 1793، پایتخت ایالات متحده را در آن موقع به دست گرفت، مقامات به اشتباه معتقد بودند که بردگان مصون هستند. در نتیجه، خواهان جذب افراد با منشأ آفریقایی برای پرستاری از بیماران شدند. این بیماری توسط پشه ها منتقل می گردد که در آب و هوای تابستان به خصوص شرایط گرم و مرطوب فیلادلفیا در آن سال شدت یافت. با فرا رسیدن زمستان و از بین رفتن پشه ها انتها این بیماری همه گیر متوقف شد. در آن موقع، بیش از 5000 نفر جان باختند.

در عصر مدرن صنعتی، حمل و نقل جدید انتقال ویروس های آنفلوانزا را آسان تر نموده است. در تنها چند ماه، بیماری همه گیر آنفلوآنزا در سال های 1890-1889 در سراسر دنیا رخ داد و باعث کشته شدن یک میلیون نفر شد. تنها 5 هفته طول کشید تا این بیماری همه گیر به اوج مرگ و میر برسد. اولین موارد در روسیه گزارش شد. این ویروس قبل از اینکه به سرعت در سرتاسر اروپا و سایر نقاط دنیا شیوع یابد، به سرعت در سراسر سن پترزبورگ گسترش یافت، علیرغم اینکه سفر هوایی هنوز وجود نداشت.

اپیدمی فلج اطفال آمریکا در سال 1916 در شهر نیویورک آغاز شد و باعث 27000 مورد و 6000 مرگ در ایالات متحده شد. این بیماری به طور عمده بچه ها را تحت تأثیر قرار می دهد و برخی اوقات بازماندگان دارای ناتوانی دائمی نیز می شوند. همه گیری های فلج اطفال به طور پراکنده در ایالات متحده رخ داد تا زمانی که واکسن در سال 1954 فراوری شد.

حدود 500 میلیون نفر از دریاهای جنوبی تا قطب شمال قربانی آنفلوآنزای اسپانیایی 1920-1918 شدند. یک پنجم این افراد درگذشتند، در حالی که برخی از جوامع بومی به آستانه انقراض رسیدند. شیوع و مرگ و میر آنفلوآنزا با شرایط سخت سربازان و تغذیه ضعیف در زمان جنگ که بسیاری از مردم در طول جنگ دنیای اول تجربه می کردند، شدت یافت. با وجود نام آنفلوآنزای اسپانیایی، این بیماری احتمالاً در اسپانیا آغاز نشده است. اسپانیا در طول جنگ بی طرف بود و سانسور شدید مطبوعات خود را اعمال نمی کرد، به همین دلیل آزادانه گزارش های اولیه بیماری را منتشر می کرد. در نتیجه، مردم به غلط معتقد بودند که این بیماری مخصوص اسپانیا بوده است.

سال های 1958-1957 همه گیری آنفلوآنزای آسیا شدت گرفت. همه گیری آنفلوآنزای آسیا یکی دیگر از نمایش های دنیای آنفلوآنزا بود با ریشه در چین، این بیماری جان بیش از یک میلیون نفر را گرفت. ویروسی که باعث ایجاد بیماری همه گیر شد، ترکیبی از ویروس های آنفلوآنزای مرغی بود.

در سال 1981 همه گیری ایدز شیوع پیدا کرد که از زمان شناسایی اولین مورد، جان 35 میلیون نفر را گرفته است. اچ آی وی، ویروسی است که احتمالاً از ویروس شامپانزه ایجاد شده که در دهه 1920 به آفریقای غربی منتقل شد. این ویروس در سرتاسر دنیا به وجود آمد و ایدز در اواخر قرن بیستم همه گیر شد. اکنون، حدود 64 درصد از 40 میلیون تخمین زده شده مبتلا به ویروس نقص سیستم ایمنی بدن (HIV) در کشورهای جنوب صحرای آفریقا زندگی می نمایند. برای ده ها سال، این بیماری درمان شناخته شده ای نداشت، اما داروهای ایجاد شده در دهه 1990 اکنون به مبتلایان به این بیماری امکان می دهد با یک درمان منظم یک طول زندگی عادی را تجربه نمایند.

بیماری همه گیر آنفلوآنزای خوکی در سال 2009 ناشی از ویروس H1N1 بود که در بهار سال 2009 در مکزیک نشأت گرفت. بر اساس گزارش CDC، طی یک سال، ویروس به میزان 1.4 میلیارد نفر در سراسر دنیا را آلوده کرد. مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری ها گزارش داد که همه گیر آنفلوآنزای سال 2009 در درجه اول بچه ها و عظیمسالان را تحت تأثیر قرار داد و 80 درصد از مرگ و میرها در افراد جوانتر از 65 سال بود. با توجه به اینکه بیشتر انواع ویروس های آنفلوانزا، از جمله آنهایی که باعث ایجاد آنفلوآنزای فصلی می شوند، بیشترین درصد مرگ و میر را در افراد 65 ساله و بالاتر ایجاد نموده است. اما در خصوص آنفلوانزای خوکی، به نظر می رسد افراد مسن قبلاً ایمنی کافی نسبت به گروه ویروس هایی که H1N1 به آن تعلق دارند داشتند، بنابراین به همان اندازه تحت تأثیر قرار نگرفتند. واکسن ویروس H1N1 که باعث آنفلوانزای خوکی شده است، اکنون در واکسن آنفلوآنزای سالانه گنجانده شده است.

ابولا در سال 2014 تا 2016، دیگر همه گیری عظیم تاریخ است که آفریقای غربی را ویران کرد و 28600 مورد مبتلا شده و 11325 مرگ و میر را ثبت کرد. اولین موردی که گزارش شد در دسامبر 2013 در گینه بود، سپس این بیماری به سرعت در لیبریا و سیرالئون گسترش یافت. بیشترین موارد و مرگ و میر در آن سه کشور اتفاق افتاده است. هنوز هیچ درمانی برای ابولا وجود ندارد، اگرچه کوشش برای یافتن واکسن در حال اجرا است.

2015 باز هم دنیا شاهد یک همه گیری دیگر شد. تأثیر همه گیر اخیر با نام زیکا در آمریکای جنوبی و مرکزی

برای چند سال تعیین نخواهد شد. ویروس زیکا معمولاً به وسیله پشه ها پخش می گردد، اگرچه می تواند در انسان نیز از نظر جنسی منتقل گردد. در حالی که زیکا معمولاً برای عظیمسالان یا بچه ها مضر نیست، می تواند به نوزادانی که هنوز در رحم قرار دارند حمله کند و باعث نقص هنگام تولد گردد. نوع پشه هایی که زیکا را حمل می نمایند در آب و هوای گرم و مرطوب شکوفا می گردد.

سرنوشت همه گیری های عظیم تاریخ چه شد؟

همانطور که تمدن های انسانی شکوفا شد، بیماری عفونی نیز به وجود آمد. در نگاهی به انتها همه گیری های عظیم، تعیین می گردد فراوری واکسن، قرنطینه و جداسازی ها و ... انتها همه گیری ها را رقم زدند و جنگ و درگیری و آلودگی ها و نبود درمان مناسب عاملی برای تشدید بیماری ها و تعداد مرگ و میرها بوده است.

برای مثال در زمان همه گیری طاعون ژوستین که یکی از سه همه گیری مرگبار تاریخ بشریت است، در آن روزگار، مردم درک واقعی از چگونگی مبارزه با آن را نداشتند، اما در خصوص چگونگی انتها یافتن طاعون، بهترین حدس این است که اکثریت افراد مبتلا به بیماری همه گیر که زنده می مانند و کسانی بودند که مصونیت دارند و یا اینکه در زمان شیوع همه گیری مرگ سیاه بشر با قرنطینه جلوی آن را گرفت. اما طاعون واقعاً از بین نرفت و 800 سال بعد بازگشت. در آن موقع مردم هنوز درک علمی از مسری بودن این بیماری نداشتند، اما آنها می دانستند که این بیماری با ارتباط نزدیک منتقل می گردد. به همین دلیل است که مقامات در بندر تحت کنترل ونیز تصمیم گرفتند ملوانان تازه وارد را در انزوا نگه دارند تا زمانی که ثابت نمایند بیمار نیستند. در ابتدا، ملوانان به مدت 30 روز در کشتی های خود نگه داشته می شدند که در قانون ونیز به عنوان یک قانون شناخته شد. با گذشت زمان، ونیزی ها انزوا اجباری را به 40 روز افزایش دادند، منشا کلمه قرنطینه و آغاز تمرین آن در دنیا غرب از این زمان آغاز شد.

همچنین لندن هرگز بعد از مرگ سیاه استراحت نکرد. طاعون تقریباً هر 20 سال یکبار از سال 1348 دوباره ظاهر شد و با هر بیماری همه گیر طاعون جدید، 20 درصد از مردان، زنان و بچه ها ساکن پایتخت انگلیس کشته شدند. در پی کنترل آن، اولین قوانین را برای جداسازی و منزوی کردن بیماران وضع کردند. اعتقاد بر این بود که گربه ها و سگ ها این بیماری را حمل می کردند، بنابراین قتل عام عمده ای صدها هزار حیوان انجام شد. طاعون عظیم سال 1665 نیز آخرین و یکی از بدترین شیوع قرن بود که در هفت ماه صدهزار نفر را در لندن کشت. تمام سرگرمی های عمومی ممنوع شد و قربانیان برای جلوگیری از شیوع بیماری به زور در خانه های خود محبوس شدند. صلیب های سرخ روی درهای آنها با جمله خداوند به ما رحم کن. نقش بست. باوجود بیرحمانه بودن بستن مریضان در خانه های خود و دفن مردگان در گورهای دسته جمعی، شاید تنها راه برای انتها دادن به آخرین شیوع طاعون عظیم همین بود.

اینکه دقیقاً بیماری همه گیر چه مدت به طول می انجامد، باعث بحث دانشمندان شده است. نکته تعیین این است، تا زمانی که ویروس در جایی باقی بماند، این احتمال وجود دارد که یک مسافر به جرقه های تازه بپیوندد. چیزی که تعیین است اینکه کنترل همزمان ویروس در سراسر دنیا امری غیرممکن است. دوم اینکه ویروس کووید 19 نیز همانند همه گیری های آنفلوآنزاهای گذشته عمل نموده، در سراسر دنیا پیش می رود و بازماندگان ایمنی کافی خواهند داشت.

سناریوی ایمنی گله وسوسه انگیز خواهد بود. اما با هزینه های ناگوار همراه است. سناریوی دیگر این است که مرگ و میرها ادامه داشته باشد تا زمانی که واکسن فراوری گردد. این بهترین گزینه اما همچنین طولانی ترین و پیچیده ترین روش است. دانشمندان تخمین می زنند که 12 تا 18 ماه طول می کشد تا یک واکسن اثبات شده فراوری گردد و پس از ساختن آن، حمل و نقل و تزریق آن به سلاح های مردم 12 تا 18 ماه زمان می برد.

چه با سناریوی ایمنی گله و چه با انتظار طولانی برای فراوری واکسن، ویروس گسترش و انفجار بیشتری پیدا می نماید و مهار آن مشکل تر می گردد. در سناریوهایی گفته می گردد که احتمال از بین رفتن ویروس وجود دارد و یا ممکن است ویروس تغییر پیدا کند که در این صورت، احتیاج به واکسیناسیون مداوم وجود دارد، مانند آنچه برای آنفلوانزا انجام می گردد. در حال حاضر مدل ها نشان می دهند که ویروس ممکن است در سراسر دنیا پخش گردد و هر چند سال یکبار همه گیری های آن انجام گردد. سناریوی اینکه در آینده کووید 19 ممکن است مانند آنفلوآنزای امروز باشد، بسیار قوی است؛ یک معضل تکراری در زمستان.

آنچه در آنالیز انتها همه گیری ها درمی یابیم، این است که در وهله نخست قرنطینه و جداسازی ها و جلوگیری از گسترش بی رویه ویروس، یافتن منشاء بیماری و مبارزه با آن، تهیه دارو و فراوری واکسن از راه هایی هستند که عامل انتها همه گیری ها عنوان شده است؛ با تمام این اوصاف ویروس مرموز کرونا و عملکرد آن هنوز ناشناخته مانده و کوشش برای ساخت دارو و واکسن این بیماری در دنیا ادامه دارد...

منابع: cdc، who، theatlantic، abc7news، livescience، history